گیلان، زیباکنار
0133416

آشنایی با موسیقی گیلکی

دسته‌بندی : اخبار و مقالات
تاریخ انتشار : 1400-02-25
موسیقی گیلگی

به احتمال زیاد دست کم برای یک‌بار موسیقی غنی گیلکی را شنیده‌اید. محال است پس از آن در دل‌تان آتش شوق و علاقه به این نوای دل‌انگیز روشن نشده باشد. موسیقی‌ای که حزن و شادی را هم‌زمان در دل خود دارد و ریشه در فرهنگ و اصالت پربار مردم گیلان دارد. مردمی که حوادث تاریخی زیادی را از سر گذرانده‌اند و سختی این حوادث، جوهره هنر و موسیقی را در روح آن‌ها تازه کرده.

تاریخچه‌‌ای که گیلان پشت سر گذاشته تاریخچه‌‌ای پر از روزهای ملتهب و رخدادهای تاریخی است. زندگی مردم گیلان که عجین با طبیعت یاغی و کوهستانی این منطقه است، همواره دستخوش اتفاقاتی بوده که در موسیقی غنی گیلکی نمود پیدا کرده‌اند.

 تاریخچه موسیقی گیلگی

موسیقی گیلگی حکایت از تاریخچه دور و دراز گیلان دارد و یکی از ارزشمندترین دارایی‌های ایران است که بار معنوی آن به صدها و هزاران کوه و دریای جواهر می‌ارزد. موسیقی گیلکی ریشه در حوادث از سر گذشته گیلان دارد. جنگ‌ها، ناملایمت‌های تاریخ، کشتارها، قیام‌ها و در کنار آن شادی و طراوت مردم گیلان که زندگی در قلب جنگل‌های سرسبز به آن‌ها هدیه داده است.

گویی خداوند اینگونه جبران این اتفافات و قیام‌‎های تلخ تاریخ را برای مردم گیلان کرده است. موسیقی گیلکی را اگر بخواهیم در یک جمله وصف کنیم باید گفت نوایی که شنیدن چند ثانیه از آن اشک غم از چشمان‌تان سرازیر خواهد کرد یا جرقه شادی و شوق را در چشمان‌تان روشن خواهد نمود. در ادامه قصد داریم شما را با موسیقی غنی گیلکی آشنا کنیم. بنابراین اگر اهل دل هستید و به فرهنگ و پیشینه پربار کشورتان اهمیت می‌دهید، در ادامه با ما همراه باشید تا شناخت بیشتری از این موسیقی پیدا کنید.

موسیقی غنی گیلکی همیشه سازش کوک است

موسیقی گیکلی تلفیقی اعجاب‌انگیز از غم و شادی است. حتی در جگرسوزترین نواهای گیلکی هم می‌توان رد پایی از شوق و امید را دید. امیدی که مردم گیلان به عشق آن در طی حوادث غم‌انگیز تاریخ سرپا مانده‌اند. شکوه و صلابت مقاومت در برابر حوادث و قیام‌ها و ازدست‌دادن‌های مکرر را می‌توان در نوای کوک گیلکی شنید.

موسیقی گیلکی سرشار از نواهای رقص و شادی است که در مراسمات سنتی برپا می‌شود. نوایی که تمام سلول‌های بدن شما را به التهاب و قیام خواهد آورد. اما وجهه ماندگاری موسیقی گیلکی را می‌توان در ژانر غمگین آن جستجو کرد. آنچه که موسیقی گیلکی را ماندگار ساخته آثار جاویدان آن است که در ژانر غمگین ساخته و پرداخته و در بطن این موسیقی ریشه دوانده است.

نقش ماندگار زنان در موسیقی گیلکی

از جمله جذابیت‌های موسیقی گیلگی این است که تنها مردان در آن دستی بر آتش ندارند. بلکه زنان نیز پابه‌پای مردان در این هنر جاویدان نقش داشته‌اند. در استان گیلان، شیر زنانی را شاهد هستیم که پابه‌پای مردان در روزگار سخت بیرون از خانه به کشت و کار مشغول هستند و حضوری پررنگ در دل جامعه دارند. مردم گیلان مردم آب‌دیده‌ای هستند که سختی‌های زیادی از سر گذرانده‌اند و امروز همچون فولادی مقاوم در برابر این ناملایمات خم به ابرو نمی‌آورند.

زنان از موسیقی گیلکی به‌‌عنوان اسحله‌ای پر برای روبه‌روشدن با سختی‌های روزگار بهره جسته‌اند تا روزگار تلخ و سوزناک را به روزهایی شاد و سرخوش تبدیل کنند. این است هنر زنان گیلکی که در موسیقی نیز ردپایی پررنگ را از آن شاهد هستیم. زمانی که تنها مردان به سراغ نواختن ساز می‌رفتند، زنان گیلانی با جرئت و جسارت تمام به نواختن سازهای محلی و خواندن ترانه‌های فولکور مشغول بودند.

این یعنی استان گیلان در فرهنگ و اصالت چندین پله فراتر از سایر مناطق بوده است و این موضوع را می‌توان در موسقی غنی این منطقه مشاهده‌گر بود. این سازها چندان پیشرفته نبودند، بلکه تنها با چند قطعه چوب سر هم شده بودند. اما شوق و تلاش زنان گیلانی همچنان قابل تحسین و ارزشمند است.

موسیقی گیلکی؛ نغمه‌ای که از دل طبیعت فوران می‌کند

چنانچه بخواهیم مرزی بین موسیقی‌های گیلکی در استان گیلان بکشیم این مرز، موسیقی گیلکی را به دو بخش تقسیم می‌کند. منطقه دیلمان در شرق گیلان و تالش در کوهستان‌های غربی گیلان. این دو منطقه پدیدآورنده سبک‌های منحصربه‌فرد در موسیقی گیلکی بوده‌اند و رفته رفته با یکدیگر عجین شدند و فرهنگی یکپارچه در موسیقی گیلکی پدید آوردند که ریشه در بطن فرهنگ استان گیلان دارد.

موسیقی دیلمان از دل فرهنگ مردمانی خوش‌ذوق با نژاد لر، کرد و تات می‌آید. مردمانی که همواره در طول تاریخ فرهنگ و هنر آن‌ها زبانزد خاص و عام بوده است. موسیقی مردم دیلمان به سه دسته تقسیم می‌شود که شامل موسیقی‌های رزمی، تفریحی و بزمی بوده است. همانطور که می‌بینید حتی در دسته‌بندی‌های موسیقی نیز شاهد نظم و یکپارچگی هستیم و خبری از پراکندگی و بی‌نظمی نیست.

موسیقی رزمی و بزمی گیلکی

موسیقی رزمی گیلکی را در مراسم‌هایی چون کشتی‌گیری که ورزش اصیل این منطقه است می‌نواختند. این موسیقی همچنین در مراسمات شکار گوزن و بند‌بازی طنین‌انداز می‌شده که نشان از شور و شوق و ذوق مردمان گیلک داشته است.

موسیقی بزمی گیلکی نوعی از موسیقی است که در مجالس بزم و شادی و عروسی می‌نوازند. مطمئناً در فیلم‌های مربوط به منطقه گیلان، صحنه‌هایی از این موسیقی محلی در مجالس عروسی را دیده‌اید. نوازندگانی که به‌ دنبال عروس و داماد در کوچه پس کوچه‌های ده راهی می‌شوند و میهمانان را با نوای دل‌انگیز ساز خود به وجد می‌آورند.

موسیقی بزمی به‌ طور عمده با رقص‌های سنتی گلیکی همراه است که مردان و زنان را پا به پای هم در این شادی همراه می‌کند. در این بخش نیز شاهد منفعل‌بودن بانوان گیلکی نیستیم و شور و نشاط را می‌بینیم که در بین مردان و زنان به یک اندازه نمایان می‌شود. این‌ها هنر موسیقی گیلکی است که نمی‌گذارد احساس در روح و جان شما بخشکد.

موسیقی دیلمان شاید در مقایسه با موسیقی تالش پیچیدگی‌هایی کمتری داشته باشد. اما بار معنایی عمیق و اصالت کهن آن قابل ستایش است.

سازهای مورد استفاده در موسیقی گیلکی

تعداد زیادی از سازهایی که در موسیقی گیلکی استفاده می‌شود ابداع مردمان خوش ذوق و قریحه این منطقه بوده است. سازهایی که نوای آن‌ها سال‌های سال است که در گوش مردمان گیلک طنین‌انداز می‌شود و اصالت و فرهنگ غنی این منطقه را به رخ می‌کشد.

  • نی نی: ساز نی نی از جمله سازهایی است که محال است مردم گیلک آن را در خانه‌های خود نداشته‌ باشند. این ساز یکی از سازهای بومی و اصیل گیلکی است که به‌‌عنوان قدیمی‌ترین ساز گیلان شناخته می‌شود.
  • کمانچه:تاریخچه غنی و کهن این ساز به گیلان بازمی‌گردد. امروزه در انواع موسیقی‌های سنتی ایران جای باز کرده و به‌‌عنوان یکی از پرطرفدارترین نواهای موسیقی شناخته می‌شود. در نغمه‌های گیلکی کمانچه اصولاً در کنار سورنا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
  • نقاره: اسم این ساز را زیاد شنیده‌اید. همان سازی که شباهت زیادی به طبل دارد و از جنس مس است. خلاقیت و ذوق مردم گیلان را در این ساز می‌بینیم که این ساز را به سازی با بدنه گلی تبدیل کرده.
  • کرنای شاخی: موسیقی اصیل گیلان ریشه در طبیعت یاغی این منطقه دارد. ساز کرنای شاخی سازی است که برای فراری‌دادن حیوانات وحشی از مزارع و مراتع مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

مضمون نغمه‌های گیلانی 

همانطور که گفتیم مضمون نغمه‌های گیلانی به‌ طبیعت، جنگ‌آوری و عرفان برمی‌گردد. با این حال تعدادی از مضامین نغمه‌های گیلانی به شرح زیر اند:

  • گالش: این واژه در زبان گیلکی به معنای دامدار است. مردمانی که در دامنه‌ی کوهستان‌های گیلان به دامداری مشغول هستند آواز گالشی سر می‌دهند و از آرزوهای دور و دراز خود در نغمه‌ها سخن می‌گویند. دامداران ساز نی را به‌‌عنوان یکی از ضرورت‌های حرفه خود همراه دارند.
  • غریبی: این نغمه‌ها دارای مضامینی از رنج فراق و غم و اندوه آن است. اندوهی که از ناکامی‌ها سرچشمه می‌گیرد و دارای غنای بی‌نظیری است.
  • شرفشاهی: این نغمه‌ها دارای مضامنی عرفانی هستند و مجموعه‌ای از مضامین حکیمانه را در دل خود جای داده‌اند.
  • چاروارداری: اغلب در نواحی کوهپایه‌های البرز مردمان گیلک می‌سرایند که از درد و رنج فراق از خانواده و آلام و آرزوهایی سخن می‌گوید که روزگار از سرشان گذر داده.

نتیجه‌گیری

هرچه از غنای موسیقی گیلکی بگوییم باز هم واژه کم می‌آوریم. حتی برای کودکان نیز موسیقی گیلکی خاصی وجود دارد که مادران در گهواره برای آن‌ها می‌خوانند. زندگی مردم گیلان با موسیقی عجین است. درون مایه این موسیقی بسیار پرمفهوم و عمیق است و نماد و جلوه‌ای از هنر مردمان گیلک است.

 

نظرات کاربران

نام و نام خانوداگی
متن پیام
برای خرید زمین و ویلا نیاز به مشاوره دارید؟

اگر سوالی دارید تیم پشتیبانی ما از ساعت ۸:۳۰ صبح الی ۱۱:۳۰ شب پاسخگوی شما خواهند بود.

×