تپه مارلیک گیلان، تمدنی سه هزار ساله در کنار باغهای زیتون واقع در کجاست؟ سرزمین ما ایران از نظر تنوع تمدنهای کهن در گوشه گوشهاش بسیار غنی و شگفت‌انگیز است.
هر بخشی از این سرزمین پهناور مملو از آثار تاریخی درخشانی است که نشان از فرهنگ والا وتمدنهای درخشان اجداد ما دارد. هر ایرانی با شنیدن نام تمدن کهن به یاد عظمت سلسله هخامنشان و زیبایی و شکوه تخت جمشید و نقش رستم میافتد. اما کمتر کسی است که از تمدنهای قدیمی‌تر فلات ایران مانند تمدن جیرفت، شهر سوخته، تپه سیلک یا تپه مارلیک بداند.
دژ پیلا قلعه و تپه مارلیک یا چراغعلی تپه در منطقه رحمت‌آباد شهر رودبار استان گیلان و در همسایگی باغهای زیتون و زمینهای کاشت برنج قرار دارد. در حدود بیش از 3000 سال پیش قوم «آمارد» در شمال ایران و در کنار سفیدرود و از آمل تا رودبار زندگی میکردند. قلعه باستانی مارلیک یا دژ پیلا قلعه و اطراف آن خواستگاه این قوم بوده و تپه مارلیک قبرستان نزدیک به قلعه، محل دفن مردگان این مردمان بوده است.
برخی مورخان واژه مارلیک را به معنی «سوراخ مار» یا محل زندگی مارها معنی کردهاند و بعضی دیگر آن را ترکیبی از دو کلمه مارد(آمارد) و لیک به معنی «قوم» میدانند. مردمان قوم «آمارد»که مردمانی جنگجو و دامدار بودند با وجود حاصلخیزی خاک آن منطقه، به کشاورزی هم روی آوردند. این مردمان از لحاظ انواع صنایع و شغلها و محصولات تقریباً خودکفا بودند که این امر نشان دهنده غنا و پیشرفته بودن این تمدن دارد.
مردم قوم آمارد در بسیاری از صنایع زمان خود مانند پارچه بافی، شیشهگری و فلزکاری سرآمد بودهاند. گفته میشود جامهای شیشه ای کشف شده در این تپه نخستین نمونههای کشف شده از هنر شیشهسازی در جهان است. به‌دلیل وجود معادن سنگ آهن و فراوانی چوب به‌عنوان منبع فراوانی از سوخت در این ناحیه، این مردمان از لحاظ ذوب و ریختهگری فلزات و مفرغکاری به خصوص آثار هنری با فلزات گرانبها نیز در زمان خود پیشگام بودهاند.
مردمان تمدن مارلیک مردمی مذهبی بوده اند و با توجه به آثار به‌دست‌آمده در گورها میتوان فهمید به زندگی پس از مرگ اعتقاد داشته اند. این مردمان برای دفن حکمرانان آرامگاههایی با سنگ و گل میساخته اند.
. آنان برای دفن مردگان آنان را به پهلو و روی تخته سنگی در گور میخواباندند و انواع زیورآلات و ادوات جنگی و ظروف غذا را متناسب با حرفه و منزلت اجتماعی فرد با مردگان در گور دفن میکردهاند. آنان سقفی از جنس چوب بر روی گورها ایجاد میکردند که در طی سالیان از بین رفته است. نقش خورشید نیز به‌عنوان یک سمبل مهم به‌عنوان سرآغاز و منبع همه‌چیز در فرهنگ آنان تقدیس میشدهاست. این موضوع در نمونه آثار به‌جا مانده از این تمدن مانند نقوش هندسی گوناگون داخل ظروف نمایان است.
اولین نشانههای رسمی از وجود این تمدن باستانی در سال 1340 به‌دست آمد. سالها پیش از این، آثار باستانی زیادی از این منطقه و توسط قاچاقچان در بازارهای عتیقه جهانی به فروش میرسیدند. در دهه 40 و به همت دکتر عزت‌الله نگهبان و استاد باستان‌شناسی دانشگاه تهران حفاری در این منطقه آغاز شد که منجر به کشف آثار و اشیای تاریخی بیمانندی در این منطقه گردید.
در این 53 گور که در تپه مارلیک و مناطق اطراف کشف شد، فرمانروایان و ثروتمندان قوم آمارد بنا بر یک آیین باستانی به‌همراه اشیایی بیشتر قیمتی به خاک سپرده میشدند. اشیای کشف شده در گورهای این ناحیه از زیورآلات طلا و نقره تا وسایل جنگی و از مجسمههای فلزی تا سفالی کوچک تا ظروف غذا و ابزارکار متفاوت بودند. اشیای کشف شده نقوشی از خورشید، انسان و گیاهان و حیواناتی نظیر اسب شاخدار و گاو بالدار داشتند. از ظرافت زیورآلات طلایی و تا پارچه لباس تا ظروف شیشهای کشف شده در این تپه نشان از پیشرو بودن صنایع در این تمدن دارد. از دیگر اشیای مهم کشف شده مهرهایی سفالی و سنگی است که با خط میخی روی آنها کندهکاری شده است. اما بدون شک یکی از باارزشترین این آثار جام طلایی مارلیک است.
چندین جام طلایی و نقرهای با نقوش برجسته بسیار نفیس در این منطقه باستانی کشف شدهاست اما بدون شک جام طلای مارلیک سرآمد همه آنهاست. جام طلایی مارلیک یکی از باارزشترین آثار کشف شده در تپه مارلیک است که در میان اشیای باستانی کشف شده در جهان بیمانند است. این جام 18 سانتی‌متری ساخته‌شده از طلای ناب، دارای نقش برجستهای به اتفاع 2 سانتی متر است. روی این جام نقش برجسته درخت زندگی به‌همراه 4 گاو بالداراسطورهای است که در حال بالا رفتن از درخت هستند و در داخل جام نقش یک گل خوشیدی وجود دارد.
این اثر تاریخی زیبا نشان‌دهنده مهارت اجداد باستانی ما در هنر کار با فلزات بوده است. یکی دیگر از آثار نفیس کشف شده از این تپه، ساغر طلایی مارلیک است. این جام به ارتفاع 20 سانتی متر از طلا ساخته‌شده و روی آن با نقش برجسته بزکوهی تزئین شده است. این جامها به‌همراه بخشی دیگر آثار به‌دست‌آمده درموزه موزه ملی ایران نگهداری میشود.
بنا به شواهد تاریخی، بعضی از مورخان معتقدند این تمدن با حمله آشوریان و به آتش کشیده شدن قلعه یا دژ پیلا قلعه در حدود 900 سال قبل از میلاد مسیح به این ناحیه رو به افول گذاشت. بخشی از این مردمان پس از این واقعه با کوچ از این ناحیه به منطقه کاشان امروزی به‌شکلگیری تمدن سیلک کاشان کمک کردهاند.
شباهت بسیار زیاد آثار به‌جا مانده از تمدن مارلیک و سیلک کاشان مانند وسایل مفرغی و دیگر ابزارها میتواند دلیل خوبی برای این نظریه باشد. این مردمان همچنین در سالهای بعد با اتحاد با مردمان قوم ماد و دیگر اقوام ساکن در فلات ایران، در شکل‌گیری امپراتوری مادها نقش داشتند.
بخش زیادی از آثار کشف شده از این تمدن کهن در موزه ملی ایران و بخشی دیگر در موزه لوور فرانسه و کالیفرنیا آمریکا نگهداری میشود. در سال 1342 مستندی از حفاریهای باستانی در تپه مارلیک توسط ابراهیم گلستان ساخته شد. این فیلم برنده جایزه شیر طلایی سنمارکو در جشنواره فیلم ونیز شد.
تمدنهای باستانی یک به یک آمده و رفته اند.
اگر سوالی دارید تیم پشتیبانی ما از ساعت ۸:۳۰ صبح الی ۱۱:۳۰ شب پاسخگوی شما خواهند بود.
نظرات کاربران