تپه مارلیک ، محوطه باستانی و تاریخ کهن گیلان

کمتر کسی است که درباره تپه مارلیک نشنیده باشد .یا اسمی از جام مارلیک به گوشش نخورده باشد .تپه مارلیک یا نام دیگرش چراغعلی تپه در دره گوهر رود با وسعت حدود یک هکتار در کنار باغ‌های زیتون و شالیزار های برنج مردم این منطقه قرار دارد .

تپه مارلیک بقایای به‌جای مانده از تمدن باستانی متعلق به دست‌کم سه هزار سال پیش است، عزت اله نگهبان باستان‌شناس و استاد باستان‌شناسی دانشگاه تهران در کاوش‌های انجام‌شده در تپه مارلیک ۵۳ گور کشف کرد که مربوط به سلاطین آماردی بوده است، در همهٔ آرامگاه‌ها اشیایی مانند ظروف سفالین، دکمه‌های تزئینی، انواع سرگرز، پیکان، جام‌های چینی، طلا، نقره و مفرغ، خنجر، شمشیر، مجسمه‌های برنزی و سفالی، سرنیزه و کلاه‌خود پیداشده‌ است.

تپه مارلیک یکی از ۵ تپه باستانی است که در دره گوهررود در اطراف رودبار واقع شده‌اند دره‌ای خوش آب و هوا برای سال‌ها محل سکونت اجداد ثروتمند گیلانی ‌ها بوده است.

در سال ۱۳۴۰شمسی ، گروهی به سرپرستى دکتر عزت‌ الله نگهبان جهت تحقیق راهی منطقه رحمت‌ آباد رودبار شده است . این حفارى که از پاییز ۱۳۴۰ تا آخر پاییز ۱۳۴۱ به مدت ۱۴ ماه ادامه داشت ، منجر به پیدا شدن ۵۳ آرامگاه در سطح تپه شد . این آرامگاه‌ ها عموما از سنگ و گل ساخته شده بودند.

در ساخت این آرامگاه ‌ها از تخته سنگ‌ هاى بزرگ طبیعی که در سطح تپه وجود داشته، استفاده ‌شده .

از این منطقه تعداد زیادی ظروف و اشیای سیمین و زرین به دست آمده که نشانگر ثروت فراوان ساکنان آن است . قدمت این آثار به حدود ۳ هزار سال پیش یعنی اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول پیش از میلاد مسیح می رسد.

یکی از کشفیات مهم این تپه ، ۲ مهر استوانه ‌ای است که روی آنها به خط میخی نقش شده است . این مهر ها به باستان‌ شناسان برای تشخیص خط و تاریخ مارلیکی ‌ها بسیار کمک کرده است .

کمی هم از گنجینه ارزشمند مارلیک در این متن یاد میکنیم تا آن را بیشتر بشناسید.

در کرانه شرقی سفیدرود دره زیبایی به نام گوهر رود واقع شده که به علت حاصلخیزی خاک هوای ملایم و عالی و رطوبت و بارندگی کافی از بهترین نقاط این ناحیه است . در میان دره ی گوهر رود ، رودخانه ای به نام گوهر رود جریان دارد که از شعبه های کوچک سفید رود بزرگ است .

در دره گوهر رود تپه های کوچک و بزرگی وجود دارد که مربوط به دوره های باستانی است و تپه مارلیک از مهم ترین آن هاست . تپه مارلیک در محلی به نام چراغعلی تپه شهرت دارد . تپه های باستانی گوهر رود از جمله تپه مارلیک بقایای یک تمدن باستانی فراموش شده ای را در دل خود مدفون کرده اند .

تپه مارلیک در حقیقت تپه ای طبیعی و صخره ای است که از سنگ های سولفات آهن تشکیل شده و لایه های طبیعی آن چنان است که شکاف های بزرگ درون تپه ایجاد کرده و همین حفره ها موجب شده تا حیواناتی چون موش و مار به فراوانی در آن لانه کنند . عده ای معتقدند که نام مارلیک به دلیل وفور مار در این تپه بر انجه اطلاق شده است اینجاست که افسانه مار و گنج تپه مصداق واقعی پیدا کرده است .

اما برخی نیز مارلیک را یک واژه ی تاریخی می دانند که از دو جز ” مارد ” و ” لیک ” ترکیب شده و معنای قوم ” مارد ” را می دهد . اینان استدلال می کنند که این کلمه در اصل ” ماردلیک ” بوده و با حذف ” دال ” مارلیک شده است . مارد اشاره به آمارد هاست و ” لیک ” هم همان ” لک ” است به معنای قوم و طایفه و عشیره است که در واژه هایی نظیر اسکو + لک و گیل+ لک دیده می شود.

احتمال می رود که این تپه ، آرامگاه خصوصی فرمانروایان و شاهزادگان محلی بوده که در اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول پیش از میلاد براین منطقه حکومت می کرده اند و مردگان خود را بنا بر سنن و آیین های رایج آن دوره به همراه آثار قیمتی در این آرامگاه ها به خاک می سپردند .

پارچه های بدست آمده از تپه های مارلیک نشانه ظهور و پیشرفت صنعت بافندگی در گیلان هزاران سال پیش است.

از جمله موارد جالب کشف کاشفان ، مهری است که روی آن خط میخی حک شده است و یا مهر دیگری که مجلس شکار را نشان می دهد . به گفته باستان شناسان قدمت آنها به بیش از سه هزار سال می رسد.

نمونه بی بدیل این کاوش ها جام مارلیک است که از زر ناب است و ارتفاع آن به ۱۸ سانتی متر می رسد.

مجموعه آثار مارلیک در طبقه فوقانی موزه ملی ایران تهران نگهداری می شود.